Τιμίου Προδρόμου, μονή

Ονομασία με την οποία είναι γνωστά διάφορα μοναστήρια. 1. Γορτυνίας. Ανδρικό μοναστήρι του νομού Αρκαδίας, NA της Δημητσάνας, το οποίο εξαρτάται από τη Μητρόπολη Γόρτυνος και Μεγαλόπολης. Η ίδρυση του μοναστηριού ανάγεται στο 1167, ενώ άλλη πιθανότερη εκδοχή, δέχεται ως χρόνο ίδρυσής του τα μέσα του 16ου αι. από τη συνένωση ασκηταριών που υπήρχαν στην περιοχή. Η εκκλησία του Aγίου Ιωάννη του Προδρόμου έχει σχήμα μονόκλιτης θολωτής βασιλικής. Υπήρξε αρχικά μικρός ναΐσκος μέσα σε σπήλαιο που επεκτάθηκε. Οι τοιχογραφίες είναι του τέλους του 16ου αι., και θεωρούνται έργα της Κρητικής σχολής, και μάλιστα του Θεοφάνη, ενώ άλλοι μελετητές τις αποδίδουν στους Μόσχους (αρχές του 17ου αι.). Το μοναστήρι βρισκόταν σε ακμή τον 17o αι. Στις αρχές του αιώνα μας χτίστηκε η εκκλησία του Aγίου Αθανασίου, σταυροειδής με τρούλο, και αργότερα προστέθηκαν νέες πτέρυγες στα οικοδομήματα του μοναστηριού. Ανακαινίστηκε το 1965 και διαθέτει αξιόλογη βιβλιοθήκη. 2. Ημαθίας. Ανδρικό μοναστήρι του νομού Ημαθίας, κοντά στον Αλιάκμονα, το οποίο εξαρτάται από τη Μητρόπολη Βέροιας και Νάουσας. Το καθολικό του μοναστηριού είναι τρίκλιτη βασιλική του 14ου αι. Μετά από διαδοχικές καταστροφές (η τελευταία το 1822) αναστηλώθηκε. Το εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο του είναι ίσως του 16ου αι. Στο μοναστήρι υπάρχει και το μικρό παρεκκλήσι της Μεταμόρφωσης, χτίσμα του 14ου αι., ιστορημένο με τοιχογραφίες της σχολής του Πανσέληνου. Υπάρχει ακόμα μια μικρή συλλογή βιβλίων στη βιβλιοθήκη. 3. Σερρών. Ανδρικό μοναστήρι του νομού Σερρών, το οποίο εξαρτάται από τη Μητρόπολη Σερρών και Νιγρίτας. Χτίστηκε το 1275 ή 1279 και πρώτος ιδρυτής του φέρεται ο επίσκοπος Ιωαννίκιος και δεύτερος ο μητροπολίτης Ζιχνών Ιωακείμ που οι τάφοι τους σώζονται στο μοναστήρι. Ο Ιωακείμ ανακαίνισε το μοναστήρι και ίδρυσε τη μέχρι σήμερα σωζόμενη εκκλησία, την αφιερωμένη στην αποτομή της κεφαλής του Τιμίου Προδρόμου. Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας έπαθε πολλές καταστροφές από διάφορους επιδρομείς και ανακαινίστηκε πολλές φορές. Σε αυτό το μοναστήρι κατέφυγε, μετά την παραίτησή του, ο πρώτος μετά την Άλωση πατριάρχης Γεννάδιος ο Σχολάριος, όπου και πέθανε το 1472. Η ανακομιδή της λάρνακας με τα οστά του έγινε το 1854. Το καθολικό είναι αγιογραφημένο με τοιχογραφίες, πιθανώς της σχολής του Πανσέληνου και έχει ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1804. Το μοναστήρι διατηρούσε στις Σέρρες Ιερατική σχολή στα χρόνια 1870-83. Η βιβλιοθήκη του μοναστηριού, η οποία άλλοτε ήταν πλουσιότατη, καταστράφηκε από τους Βουλγάρους το 1913 και το 1917. 4. Σκοπέλου. Γυναικείο μοναστήρι της Σκοπέλου, το οποίο εξαρτάται από τη Μητρόπολη Χαλκίδας. Ανακαινίστηκε το 1721, το 1862 και τελευταία, μετά τους σεισμούς του 1965. Το καθολικό είναι ναός σταυροειδής εγγεγραμμένος τετρακιόνιος με ψηλό τρούλο, και έχει τέμπλο του 18ου αι. Μεταξύ των κειμηλίων φυλάσσονται τουρκικά έγγραφα, πατριαρχικά σιγίλια, καθώς και σφραγίδα του μοναστηριού με τη χρονολογία 1615.